Kabała jest mistycznym wymiarem judaizmu, który od wieków odgrywa kluczową rolę w żydowskiej kulturze i duchowości. Związana głęboko z językiem hebrajskim, kabała skupia się na poszukiwaniu duchowych prawd ukrytych w hebrajskich pismach, zwłaszcza w Torze.
Znaczenie słowa kabała
Kabała, głęboko zakorzeniona w tradycji żydowskiej, jest mistycznym systemem duchowym, który próbuje zgłębić boskie prawdy ukryte w świętych pismach. Samo słowo „kabała” pochodzi z języka hebrajskiego (קבלה, kabala) i oznacza dosłownie „przyjmowanie” lub „otrzymywanie”, co może odnosić się do procesu przekazywania wiedzy duchowej od mistrza do ucznia. Według innej interpretacji termin ten odnosi się do przyjmowania boskiego światła i mądrości.
Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej, zapraszamy na nasz specjalny kurs hebrajskiego, na którym czytamy i omawiamy dawne teksty judaizmu.
Kabała – historia i teksty
Początki kabały są trudne do precyzyjnego określenia, ponieważ jest ona integralną częścią szeroko pojmowanej mistyki żydowskiej. Chociaż właściwa kabała, jako system teozoficzno-mistyczny, rozwinęła się w średniowieczu, to jej korzenie sięgają starożytnych tekstów mistycznych.
Za kluczowe, klasyczne teksty kabalistyczne uważa się m.in. średniowieczny Zohar (זוהר), Ec Chajim עץ חיים (XVI wiek), ale już wcześniej powstawały różne teksty mistyczne, do których kabała nawiązuje, takie jak starożytna księga Sefer Jecira („Księga Stworzenia”) oraz pisma z kręgu Hechalot („Pałace”), które opisują wizje niebiańskich sfer i pałaców, przez które dusza może wędrować w poszukiwaniu boskiej obecności.
W okresie średniowiecza kabała osiągnęła swój szczyt, a kluczowym tekstem stał się Zohar („Blask”), monumentalne dzieło mistyczne przypisywane rabinowi Szymonowi bar Jochajowi, choć historycy wskazują, że zostało ono spisane przez Mojżesz de Leona w XIII wieku w Hiszpanii. Zohar zawiera rozważania na temat stworzenia, natury Boga, struktury wszechświata oraz duchowej ścieżki człowieka.
W XVI wieku w Safed, w Galilei, powstał nowy nurt kabały, znany jako kabała luriańska, od imienia jej twórcy, rabina Icchaka Lurii (Ariego). Jego nauki, zebrane w dziele Ec Chajim („Drzewo Życia”) przez Chajima Vitala, wprowadziły koncepcje cimcum (boskiego samoskurczenia), szewirat ha-kelim (rozbicia naczyń) oraz tikun olam (naprawy świata).
Kabała rozwijała się także na ziemiach polskich i miała wpływ na powstanie chasydyzmu. Rabin Izrael ben Eliezer, znany jako Baal Szem Tow, uznawany tradycyjnie za jednego z ojców chasydyzmu, zintegrował nauki kabały z bardziej dostępnymi i praktycznymi formami duchowości. Jego podejście skupiało się na bezpośrednim, osobistym doświadczeniu Boga, radości i modlitwie, a także na znaczeniu troski o bliźniego. To podejście do judaizmu, które łączyło mistyczne aspekty kabały z codziennym życiem i duchowością, przyciągnęło szerokie wielu wyznawców, przyczyniając się do szybkiego rozprzestrzeniania się chasydyzmu.
Znaczenie modlitwy i rytuałów inspirowanych kabałą
Kabała lub nauki z niej płynące do dzisiaj cieszą się popularnością wśród religijnych Żydów, nie tylko chasydów. Kabała wywarła ogromny wpływ na liturgię i rytuały żydowskie oraz ich rozumienie. Niektóre pieśni i modlitwy stworzone przez kabalistów na stałe weszły do praktyk religijnych w różnych tradycjach żydowskich. Przykładem jest Kabalat Szabat, czyli rytuał Przywitania Szabatu, w którym śpiewana jest pieśń „Lecha Dodi”, stworzona w kręgu kabalistów z Safed. Mistycy żydowscy kładli również nacisk na intencję (kawana) w modlitwie, wierząc, że odpowiednio skierowana myśl może pomóc w naprawianiu świata (tikkun olam).
Drzewo życia w kabale
Centralnym elementem kabały jest Drzewo Życia, przedstawiające dziesięć sefirot ספירות. Sefirot (lub: sefiry) są emanacjami boskimi, reprezentującymi różne aspekty i atrybuty Boga. Każda sefira posiada określone cechy, takie jak:
- Keter („Korona”) – boska wola i pierwotne światło.
- Chochma („Mądrość”) – kreatywna intuicja.
- Bina („Rozumienie”) – analityczne myślenie.
- Chesed („Łaska”) – miłosierdzie i hojność.
- Gewura („Srogość”) – surowość i dyscyplina, inna nazwa to Din („Sąd”).
- Tiferet („Piękno”) – harmonia i współczucie.
- Necach („Wieczność”) – trwanie i krystalizacja.
- Hod („Chwała”) – majestat, wieloznaczności.
- Jesod („Fundament”) – połączenie duchowe, przepływ energii boskiej do świata.
- Malchut („Królestwo”) – Szechina (Obecność Boża), odbicie boskiej chwały w świecie materialnym.
Mówi się także o dodatkowej, ukrytej sefirze Daat („Poznanie”) i chodzi tu o wyższe poznanie w rodzaju gnozy. Natomiast Drzewo Życia (ec chajim) służy jako mapa duchowej podróży człowieka, pomagając mu zrozumieć relacje między nieskończonym Bogiem a stworzonym światem.
Zasady i ograniczenia studiowania kabały
W tradycyjnym judaizmie studiowanie kabały było obwarowane wieloma zasadami i ograniczeniami. Uważano, że kabałę mogą zgłębiać jedynie osoby dojrzałe duchowo, zazwyczaj powyżej 40. roku życia, które wcześniej dogłębnie przestudiowały Torę, Talmud i inne podstawowe teksty judaizmu. Było to związane z potencjalnymi niebezpieczeństwami związanymi z błędnym zrozumieniem lub zagrożeniami dla równowagi psychicznej i duchowej. Był to jednak pewien wzorzec kulturowy starego mędrca, a nie ścisłe ograniczenie, gdyż sam Ari (Icchak Luria) nawet nie dożył czterdziestki.
Mistyczne pojęcia i ich omówienie
- Cimcum (boskie samoskurczenie): Koncepcja, według której Bóg jako coś nieskończonego (ejn sof) „wycofał się”, aby stworzyć przestrzeń dla świata stworzonego.
- Szewirat ha-kelim (rozbicie naczyń): Mistyczne wyjaśnienie, dlaczego boskie światło zostało podzielone, co spowodowało fragmentację rzeczywistości.
- Tikun olam (naprawa świata): Ludzkie działanie mające na celu przywrócenie jedności, harmonii i boskiego porządku.
Praktyki mistyczne i ich współczesne interpretacje
Praktyki kabalistyczne obejmują medytację, analizę tekstu biblijnego (w tym samych liter hebrajskich) oraz rytuały mające na celu osiągnięcie duchowego oświecenia. Jednym z kluczowych aspektów jest:
Medytacja kabalistyczna
Medytacja kabalistyczna polega na koncentracji na świętych literach hebrajskich, boskich imionach i symbolach. Może polegać też na recytacji Psalmów i modlitw z odpowiednim nakierowaniem (kawana) ku wyższemu. Celem tych praktyk jest nie tylko osiągnięcie duchowego wglądu, ale także połączenie z boskością oraz wpływ na duchową harmonię wszechświata.
Gematria: Sztuka interpretowania liter – liczb
Gematria (zerknij do oddzielnego wpisu na ten temat!) to jedna z metod kabalistycznej interpretacji, która przypisuje wartości liczbowe literom hebrajskim, odkrywając ukryte znaczenia w tekstach świętych. Na przykład, słowa o tej samej wartości liczbowej mogą wskazywać na głębokie powiązania duchowe.
Pisma mistyczne a życie codzienne
Kabała wpłynęła na etykę i codzienne życie Żydów, promując takie wartości jak miłość bliźniego, troska o wspólnotę i odpowiedzialność za naprawę świata. Mistycy wierzyli, że każde działanie ma wpływ na duchową równowagę wszechświata.
Jakie są różnice między kabałą tradycyjną a współczesną kabałą „popularną”?
Tradycyjna kabała, zgodna z naukami judaizmu, opiera się na głębokim studiowaniu tekstów, takich jak Zohar, i praktykach zakorzenionych w tradycji. Współczesna kabała „popularna”, popularyzowana przez ruchy New Age, często upraszcza te nauki, prezentując je jako narzędzia do osobistego rozwoju i sukcesu, co bywa krytykowane przez tradycyjnych żydowskich uczonych jako oderwane od autentycznej duchowości.
Na bieżąco polecamy różne rzeczy na naszych social mediach: Instagram, Facebook.