Simchat Tora (hebr. שמחת תורה – „radość Tory”) to jedno z tych radosnych świąt żydowskich, obchodzone zaraz po zakończeniu Sukot. Upamiętnia ono kluczowe wydarzenie w historii narodu żydowskiego – przekazanie Tory Mojżeszowi na górze Synaj. Dar Tory postrzegany jest jako akt Bożej miłości i znak przymierza między Bogiem a Izraelem. To właśnie objawienie na Synaju ukonstytuowało judaizm i wyznaczyło tożsamość Żydów jako narodu wybranego, powołanego do życia według Bożych przykazań.
Historia Simchat Tora
Historia święta Choć samo święto Simchat Tora ukształtowało się stosunkowo niedawno, to już Talmud wspomina o radosnym świętowaniu zakończenia rocznego cyklu czytania Tory podczas Szeminiego Aceret, ósmego dnia Sukot (Traktat Megilla 31b). Zwyczaj uroczystych procesji i tańców z rodałami Tory (zwanymi po hebrajsku Sefer Tora – ספר תורה) rozwinął się w średniowieczu.
Rabin Icchak ibn Gijjat (1030-1089) w dziele „Mea Szearim” opisuje, jak zwracał się z pytaniem do Haja Gaona (939-1038) o praktykę wynoszenia rodałów z aron ha-kodesz (szafy ołtarzowej) pod koniec święta. Choć nie był to zwyczaj babiloński, to Haj Gaon uznał procesje i tańce z Torą za dopuszczalny wyraz oddania czci świętym zwojom. Kolejne wzmianki o radosnym świętowaniu „uczty na zakończenie Tory” znajdujemy m.in. u Abrahama ben Icchaka z Narbony (1080-1158) i Jehudy ben Abrahama Anawa (XIII w.), który po raz pierwszy używa nazwy „Simchat Tora”.
Zwyczaj czytania ostatniej i pierwszej paraszy Tory pojawia się w różnych gminach między IX a XIII wiekiem. W XVI stuleciu święto wzbogaciło się o uroczystą procesję ze zwojami wokół bimy oraz towarzyszące jej specjalne czytania z Pięcioksięgu.
W następnych wiekach obchody Simchat Tora przybierały rozmaite formy w różnych częściach diaspory żydowskiej:
- W synagogach Europy południowej i wschodniej wyciągano z aron ha-kodesz wszystkie posiadane rodały i śpiewano osobny hymn do każdego z nich.
- W Europie północnej członkowie gminy kończący czytanie Tory składali datki na synagogę, a zamożniejsi wydawali przyjęcia.
- W Polsce w wigilię święta sprzedawano przywileje pełnienia zaszczytnych funkcji podczas szabatów i świąt, co było formą zbiórki na rzecz kahału.
- W XVII wieku Riwka bat Meir Tiktiner z Pragi ułożyła jeden z pierwszych hymnów na Simchat Tora autorstwa kobiety.
Mimo różnorodności lokalnych tradycji stopniowo krystalizowała się znana nam dzisiaj forma obchodów. Współczesne święto łączy w sobie dawne zwyczaje i nowsze praktyki.
Obchody Simchat Tora
Główne obchody Simchat Tora odbywają się w synagogach podczas wieczornego i porannego nabożeństwa. Wszyscy wierni gromadzą się, by wspólnie świętować dar Tory. Podczas uroczystej procesji rodały przenoszone są kolejno do centralnego podium (bimy) i obnoszone siedmiokrotnie wokół synagogi. Liczba siedem (hebr. szewa – שבע) symbolizuje w judaizmie pełnię i doskonałość.
Procesji towarzyszy radosny śpiew i zawołania „Hoszia-na!” (hebr. הושיעה-נא), co znaczy „wybaw nas, prosimy!”. To wezwanie, wyrażające tęsknotę za Bożą pomocą, stało się później źródłem chrześcijańskiego okrzyku „hosanna”. Atmosfera powszechnej radości wypełnia synagogę, kiedy wierni tańczą z rodałami w ramionach. W ten sposób wyrażają oni wdzięczność Bogu za Jego naukę oraz umiłowanie Pisma jako najcenniejszego skarbu.
Zwyczaje
W niektórych wspólnotach, zwłaszcza ortodoksyjnych, mężczyźni tańczą z Torą wewnątrz synagogi, a kobiety i dzieci przyłączają się do radości na obrzeżach sali lub z babińca. W synagogach reformowanych i konserwatywnych powszechne stało się wspólne świętowanie całej społeczności.
Czytanie ostatniej i pierwszej paraszy Punktem kulminacyjnym obchodów jest uroczyste czytanie Tory. W Simchat Tora czyta się ostatni fragment Pięcioksięgu, paraszę Wezot ha-Berachah (hebr. וזאת הברכה – „taki jest błogosławieństwo”) z Księgi Powtórzonego Prawa. Zaszczyt dokończenia cyklu czytań przypada w udziale Chatan Tora (hebr. חתן תורה – „oblubieńcowi Tory”).
Bezpośrednio potem przechodzi się na początek Tory, do paraszy Bereszit (hebr. בראשית – „na początku”) z Księgi Rodzaju, opisującej stworzenie świata. Wybrany członek gminy, zwany Chatan Bereszit (hebr. חתן בראשית – „oblubieniec Początku”), rozpoczyna od nowa roczny cykl czytania Tory. Ten piękny zwyczaj, praktykowany od XVI wieku, podkreśla ciągłość i nieustanne odnawianie się życia duchowego wspólnoty.
Co roku w Simchat Tora Żydzi na całym świecie kończą i natychmiast zaczynają od nowa publiczne czytanie Pisma, które w cyklu cotygodniowych parasz zajmuje dokładnie rok. Samo słowo „Tora” (hebr. תורה) oznacza „pouczenie, naukę” – świętowanie jej objawienia jest więc radością z nieustannej możliwości duchowego wzrastania i czerpania z mądrości Bożego Słowa.
Simchat Tora to czas czystej radości z otrzymania Tory, czas odnowienia więzi z Bogiem i umocnienia tożsamości żydowskiej. Rabi Szneur Zalman z Ladów, założyciel chasydyzmu Chabad, objaśniał znaczenie tańców z rodałami. Jak nauczał, trzymając Torę w ramionach człowiek staje się niejako jej „stopami” – podporządkowuje swoją wolę Bożej mądrości i niesie ją tam, gdzie ona pragnie dotrzeć. Taniec z Torą wyraża najgłębszą istotę tego święta – radość z zawierzenia Bogu i pragnienie życia w zgodzie z Jego pouczeniem.
W XX wieku Simchat Tora nabrała też nowego wymiaru jako czas publicznego manifestowania żydowskiej tożsamości w obliczu zagrożeń. Słynne stały się zwłaszcza uliczne tańce i procesje organizowane przez społeczność żydowską w Moskwie w czasach ZSRR, będące wyrazem niezłomnego trwania przy wierze i tradycji mimo obaw o represje.
Dziś Simchat Tora pozostaje świętem żywej radości, powszechnie obchodzonym w całym świecie żydowskim. Niezależnie od lokalnych zwyczajów, wszystkie wspólnoty łączy wtedy to samo umiłowanie Tory i wdzięczność za dar Bożej mądrości. Zgodnie ze słowami psalmu, będącego muzycznym motywem tego dnia: „Od Pana pochodzi to, co się stało, i cudem jest w naszych oczach” (Ps 118,23).
Jeśli chcesz czytać Torę w oryginale, możesz zapisać się na kurs hebrajskiego biblijnego.
Na bieżąco polecamy różne rzeczy na naszych social mediach: Instagram, Facebook.