W żydowskiej tradycji, święto Sukot jest nierozerwalnie związane z dwoma szczególnymi symbolami: etrog (אתרוג) i lulaw (לולב). Te elementy natury niosą ze sobą głębokie znaczenie religijne i kulturowe, łącząc fizyczny świat z duchowym wymiarem judaizmu.
Czym właściwie jest etrog?
Etrog (אתרוג) to cytrus, który ważny jest w kontekście święta Sukot. Jego znaczenie wykracza daleko poza zwykły owoc, stając się przedmiotem głębokich rozważań rabinicznych i symbolem bogatym w znaczenia religijne.
Pochodzenie biblijne
Źródło biblijne etrogu znajdujemy w Księdze Kapłańskiej (23:40), gdzie czytamy: „Weźcie sobie pierwszego dnia owoce pięknych drzew, liście palmowe, gałązki drzew o gęstym listowiu i wierzb nadrzecznych” (fragment ten odnosi się do lulawu). Hebrajskie wyrażenie (פְּרִי עֵץ הָדָר), tłumaczone jest tu jako „owoce pięknych drzew”. Jednakże, w różnych wersjach pojawiają się też takie słowa jak „dostojnych”, „szlachetnych”.
Co dokładnie oznacza słowo הדר (hadar)? Najczęściej spotykane w tłumaczeniach polskiej biblii znaczenie słowa הדר (hadar) to „piękny”. W tym kontekście można przywołać Ibn Ezrę, średniowiecznego żydowskiego egzegetę, który pisał, że etrog jest znany jako najpiękniejszy ze wszystkich owoców. Dlatego jego zdaniem przy interpretacji tego fragmentu, jedynym możliwym kandydatem jest etrog, piękny dostojny owoc cytrusowy.
Jeśli chcesz poszerzyć swoją wiedzę na temat judaizmu oraz tekstów biblijnych, możesz zapisać się na kurs hebrajskiego biblijnego.
Talmudyczne interpretacje etrogu
Mędrcy Talmudu zaproponowali szereg fascynujących wyjaśnień dotyczących natury etrogu i znaczenia słowa הדר (hadar). Traktat Sukkah 35a zawiera bogate dyskusje na ten temat, które pokazują, jak głęboko rabini analizowali każdy aspekt tego owocu i jego symboliki.
Etrog jako owoc o unikalnych właściwościach
Talmud rozpoczyna dyskusję od stwierdzenia, że etrog to owoc drzewa, którego smak kory jest taki sam jak smak owocu. Ta interpretacja opiera się na dokładnej analizie słów פְּרִי עֵץ הָדָר „pri ec hadar” (owoc drzewa hadar). Rabini zauważyli, że użycie słowa „ec” (drzewo) obok „pri” (owoc) sugeruje, że między drzewem a owocem istnieje wyjątkowa relacja.
Rashi, komentując ten fragment, podkreśla, że ta cecha jest unikalna dla etrogu. Żadne inne drzewo owocowe nie posiada takiej właściwości, co czyni etrog wyjątkowym i godnym szczególnego miejsca w rytuale Sukot.
Etrog jako symbol ciągłości i trwałośc
Rabi Jehuda Ha-Nasi proponuje fascynującą interpretację, porównując drzewo etrogowe do zagrody dla owiec (הדיר – ha-dir). Mówi: „Nie czytaj 'hadar’, ale 'ha-dir’ (zagroda)”. Ta interpretacja opiera się na grze słów i głębokiej obserwacji natury etrogu.
Tak jak w zagrodzie można znaleźć owce w różnym wieku, tak na drzewie etrogowym jednocześnie rosną owoce w różnych stadiach dojrzałości. Ta właściwość symbolizuje ciągłość życia i tradycji, gdzie stare i nowe współistnieją w harmonii. Jest to wyjątkowa cecha etrogu – gdy nowe owoce zaczynają rosnąć, stare wciąż pozostają na drzewie.
Ta interpretacja ma głębokie implikacje symboliczne. Może być postrzegana jako metafora dla żydowskiej tradycji, gdzie nowe pokolenia wyrastają obok starszych, czerpiąc z ich mądrości, ale jednocześnie wnosząc świeżość i nowe perspektywy.
Etrog jako symbol stałości i wierności
Inna interpretacja, przypisywana Rabiemu Abahu, widzi w słowie „hadar” odniesienie do „mieszkańca” (הדר – ha-dar). Ta metafora podkreśla wyjątkową cechę etrogu – jego długotrwałe pozostawanie na drzewie.
W przeciwieństwie do wielu innych owoców, które szybko dojrzewają i opadają, etrog „zamieszkuje” swoje drzewo przez długi czas, symbolizując stałość i wierność. Ta interpretacja może być odczytana jako metafora dla trwałości wiary i tradycji żydowskiej, która pozostaje silna i niezmienna przez pokolenia.
Etrog jako rajski owoc
Midrasz Bereszit Rabba łączy powyższe argumenty, wskazując, że takie cechy spełniał rajski owoc. Po pierwsze, drzewo poznania dobra i zła wyróżniało się w ogrodzie Eden tak jak etrog (jako „hadar”) ma oznaczać owoc piękny, wyróżniony. Ponadto Ewa miała oznajmić, że to drzewo jest dobre do spożycia, tak jak drzewo etrogu ma przypominać dobry smak samego owocu.
Ta interpretacja dodaje etrogowi dodatkową warstwę znaczenia, łącząc go z samymi początkami ludzkości i historii grzechu. Sugeruje to, że etrog może być postrzegany nie tylko jako symbol świąteczny, ale także jako przypomnienie o ludzkiej naturze, wyborach moralnych i konsekwencjach naszych działań.
Owoc i drzewo w harmonii
Jedna z interpretacji skupia się na unikalnej relacji między owocem etrogu a drzewem, na którym rośnie. Raszi w swoim komentarzu zauważył, że drewno drzewa etrogowego ma smak zbliżony do samego owocu. Ta harmonia między owocem a drzewem jest interpretowana jako symbol integralności i spójności, cech wysoko cenionych w tradycji żydowskiej.
Etrog – podsumowanie
Etrog symbolizuje piękno, trwałość i głębię żydowskiej wiary, stanowiąc namacalne połączenie między fizycznym światem natury a duchowym światem tradycji i rytuału. Jest on żywym przykładem tego, jak pojedynczy element przyrody może stać się nośnikiem głębokich religijnych i kulturowych znaczeń, inspirując pokolenia wiernych do refleksji i duchowego wzrostu.
Talmudyczne dyskusje na temat etrogu pokazują, jak głęboko rabini analizowali każdy aspekt tego owocu, znajdując w nim źródło niezliczonych lekcji i inspiracji. Od jego fizycznych właściwości po symboliczne znaczenia, etrog staje się w ich interpretacjach mikrokosmosem żydowskiego doświadczenia – symbolem piękna, trwałości, adaptacji i ciągłości tradycji.
W kontekście święta Sukot, etrog wraz z pozostałymi elementami lulawu, staje się nie tylko rytualnym przedmiotem, ale także narzędziem do głębokiej kontemplacji i połączenia z bogatą tradycją żydowską. Jego rola wykracza daleko poza proste wypełnienie micwy – staje się on katalizatorem dla głębszych refleksji nad naturą wiary, tradycji i ludzkiego doświadczenia.
Na bieżąco polecamy różne rzeczy na naszych social mediach: Instagram, Facebook.