Pesach to święto, podczas którego Żydzi zbierają się, aby celebrować wolność i pamiętać o Bożym wybawieniu. Rozpoczyna się ono 15 dnia miesiąca Nisan według kalendarza żydowskiego i trwa przez siedem dni.

Czym jest Pesach?

To święto odnoszące się do wyjścia Izraelitów z niewoli egipskiej. Samo słowo pochodzi od rdzenia פ-ס-ח (p-s-ch), który najczęściej się tłumaczy jako związany ze znaczeniem „przejścia”, „przejścia nad”, „pominięcia”. Motyw przejścia jest centralny, szczególnie w kontekście ofiary paschalnej. Baranek, ofiarowany w tym obrzędzie, przypomina o wydarzeniu biblijnym, w którym krew z niego została użyta do oznaczenia drzwi domów Izraelitów, oszczędzając je od egipskiej plagi śmierci. Według narracji biblijnej, anioł posłany przez Boga przechodził obok tych domów, pomijając je, podczas gdy pierworodni synowie Egipcjan ginęli.

Pesach w Biblii

Biblijne opisy wydarzeń związanych z Pesach znajdują się przede wszystkim w Księdze Wyjścia. W Księdze Wyjścia 12:3-14 mówi się o rozkazach dotyczących obchodzenia Pesach, a w Księdze Wyjścia 12:15-20 nakazuje się usuwanie chamecu (zakwasu) przed świętem (więcej o tym poniżej).

Jak się wylicza datę?

Data Pesach zależy od kalendarza żydowskiego, który opiera się na cyklach księżycowych. Pesach zaczyna się 15 dnia miesiąca Nisan, pierwszego miesiąca kalendarza żydowskiego. Datę tę oblicza się zgodnie z kalendarzem księżycowym, co sprawia, że święto przypada zazwyczaj w marcu lub kwietniu, w zależności od roku. Święto trwa 7 dni w Izraelu, a 8 w diasporze, z czego najbardziej uroczyste są pierwszy i ostatni dzień.

Seder Pesach

Najbardziej charakterystycznym elementem obchodów Pesach jest Seder Pesach. Seder to specjalny uroczysty posiłek, który odbywa się w pierwszej nocy święta. Podczas sederu spożywa się określone potrawy, czyta fragmenty z Hagady (księgi opowiadającej historię wyjścia z Egiptu) i śpiewa tradycyjne pieśni. Samo słowo seder znaczy dosłownie „porządek”, a w sederze pesachowym chodzi właśnie o określony porządek potraw oraz wykonywanych czynności. Na talerzu umieszczone są zawsze te same rzeczy, w związku z tym korzysta się ze specjalnych talerzy świątecznych ze specjalnymi oznaczeniami po hebrajsku, jakie symboliczne elementy trzeba na nich umieścić.

Elementy znajdujące się na talerzu pesachowym:

🍽️ Chazeret – חזרת: gorzkie zioło, symbolizujące gorycz niewoli egipskiej.
🍽️ Charoset חרוסת: pasta z owoców, orzechów i wina, przypominająca mieszankę, z której formowano cegły podczas niewoli.
🍽️ Karpas – כרפס: zielona roślina, często sałata lub pietruszka, maczana w słonej wodzie, symbolizująca trudy niewoli.
🍽️ Maror – מרור: gorzkie zioło, symbolizujące trudności, jakie przeżywali Izraelici w Egipcie.
🍽️ Zroa – זרוע: zwykle pieczeń z udźca jagnięcego, wołowego lub skrzydełko kurczaka symbolizujące ofiarę składaną w świątyni jerozolimskiej; dosłownie znaczy „ramię” i służy jedynie jako przypomnienie tej ofiary (nie jest spożywane)
🍽️ Bejca – ביצה: jajko na sederze symbolizuje ofiarę świąteczną oraz żałobę po zniszczeniu Świątyni, jednocześnie reprezentując koło życia.
Dodatkowo, na stole pesachowym znajdziemy macę.

Inna nazwa uroczystej kolacji zaczynającej święto Pesach to wieczerza sederowa. Nie tylko odpowiednie umieszczenie potraw na talerzu podlega określonemu porządkowi (dosł. seder), ale też i cały przebieg tego wieczoru. Wieczerzę pesachową rozpoczyna ojciec, głowa rodziny, który czyta Hagadę na Pesach. Jest to opowieść, które opowiada i wyjaśnia wydarzenia biblijne dotyczące wyjścia ludu Izraela z Egiptu. Innymi ważnymi elementami są 3 kawałki macy oraz 4 kielichy wina. Ponadto świętowaniu towarzyszą pieśni i modlitwy, a na koniec się mówi le-szana ha-ba bi-Jeruszalajim, czyli „do przyszłego roku w Jerozolimie”.

Chamec czyli zakwas

Przed Pesach, trzeba pozbyć się z domu chamecu – czyli zakwasu. Z tego powodu w trakcie tego święta je się macę, czyli niefermentowane pieczywo. Stąd też druga nazwa tego święta – czyli „Święto Przaśników”, po hebrajsku – חג המצות (chag ha-macot). Przaśny chleb to taki, który nie podlegał fermentacji, nie wyrósł. Dlatego po angielsku inna nazwa na ten typ wypieku to „flat bread”, czyli „płaski chleb”.

Spożywanie macy w Pesach ma przypominać o tym, że Żydzi wyszli z Egiptu w pośpiechu, a w takiej sytuacji nie ma czasu na długie przygotowywanie chleba. Skąd się w ogóle bierze słowo חמץ „chamec”? Rdzeń ch – m – c wskazuje on na coś kwaśnego, zakwaszonego.

Poniżej jeszcze kilka słówek, które zawierają ten rdzeń:
•zakwas – חמץ (chamec)
•fermentował – חמץ (chamac)
•został sfermentowamy – נחמץ (nichmac)
•kwaśny – חמוץ (chamuc)
•kiszenie – החמצה (hachmaca)
•ukiszony – מוחמץ (muchmac)
🥒 na ogórek kiszony mówi się מלפפון חמוץ (melafefon chamuc)
•kwas – חומצה (chumca)
•ocet – חומץ (chomec)
•barszcz – חמיצה (chamica)
•tlen – חמצן (chamcan)
Skąd w tej liście tlen? Tlen umożliwia fermentację / kiszenie. Z kolei barszcz tradycyjnie robi się na… zakwasie z buraków. Wszystko zatem łączy się znaczeniowo. 🙂

Pascha, Wielkanoc a Pesach

W czasach Jezusa większość Żydów mówiła już po aramejsku, chociaż hebrajski nadal był używany (np. w Świątyni, do modlitw). Dlatego do opisu zdarzeń z życia Jezusa ewangeliści użyli właśnie aramejskiego słowa פסחא – Pascha. W ten sposób przeniknęło ono do języków europejskich i do tradycji chrześcijańskiej. Natomiast Żydzi o swoim święcie zwykle mówią po hebrajsku – פסח Pesach.

W związku z tym, że Jezus był Żydem, obchodził takie święta jak Pesach. Ostatnia wieczerza była prawdopodobnie wieczerzą pesachową (po hebrajsku – סדר פסח Seder Pesach). W opisach ostatniej wieczerzy pojawiają się elementy typowe dla tradycyjnej wieczerzy pesachowej, takie jak spożywanie macy i wina. Natomiast opis ewangeliczny nadaje nowej symboliki tym elementom, na przykład określając Jezusa jako Baranka, który zostaje następnie złożony w ofierze za grzechy ludzi. Od tego wywodzi się właśnie nowe święto Pascha (Wielkanoc) w nowej religii: chrześcijańskiej.

Na bieżąco polecamy różne rzeczy na naszych social mediach: Instagram, Facebook.